Historia kościoła w Rudach 2014-11-27
Początek miejscowości wiąże się z założeniem w Rudach w 1258 roku klasztoru Ojców Cystersów. Zakonnicy zostali sprowadzeni z Jędrzejowa przez księcia Władysława III Opolczyka, w celu zagospodarowania okolicznych terenów. W XVI wieku klasztor był bliski upadku i rozwiązania. Do dawnej świetności powrócił dopiero w połowie XVII wieku, za czasów opata Andrzeja Emanuela Pospela. Do klasztoru należały następujące miejscowości: Bojków, Chwałęcice, Dobieszów, Dobrosławice, Jankowice, Maciowakrze, Stanica, Stodoły, Rudy Kozielskie, Urbanowice, Zwonowice i Żernica. Ojcowie Cystersi przebywali w Rudach do kasaty w 1810 roku. Pierwszy kościół wraz z klasztorem wybudowali Cystersi w XIII wieku. Następny, wybudowany po 1300 roku, bez wieży, na planie krzyża łacińskiego, orientowany, wczesnogotycki, trójnawowy o przęsłach nakrytych sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, bazylikowy z transeptem i dwiema bliźniaczymi kaplicami przy prezbiterium (oraz dobudowami barokowymi) – zachował się do dnia dzisiejszego i jest jednym z najcenniejszych zabytków architektury na terenie diecezji gliwickiej. Gruntowną przebudowę kościoła przeprowadzono w XVII wieku. Dobudowano nową zakrystię, zamurowano wielkie okno w prezbiterium, podwyższono o około 1 metr mury kościoła, a całość nakryto nowym dachem. Zburzono też starą, drewnianą dzwonnicę i wybudowano nową – również drewnianą. W latach 1723–26 dobudowano przy południowym ramieniu transeptu kaplicę ku czci NMP z kryptą grzebalną dla cystersów. Przy końcu prac budowlanych doszło do groźnego pożaru. Spaliła się nowa wieża, dach kościoła, klasztor i zabudowania przyklasztorne. W trakcie odbudowy zmieniono frontową elewację kościoła przez połączenie jej z nowo wybudowaną, murowaną wieżą. Ściany kościoła pokryto bogatą sztukaterią, a całemu wnętrzu nadano wystrój barokowy.
Ponownie kościół spłonął w 1945 roku. Po II wojnie światowej kościół został gruntownie odrestaurowany. Prace rekonstrukcyjne objęły: usunięcie tynków i odsłonięcie w całym wnętrzu oryginalnego ceglanego wątku wendyjskiego, odbudowę zniszczonych sklepień, rekonstrukcję powiększonych w okresie baroku arkad międzynawowych i okien oraz odtworzenie zniszczonego lub brakującego detalu. W 1992 roku przystąpiono do renowacji barokowego wystroju kaplic: św. Jana Nepomucena, Świętego Krzyża oraz ołtarza św. Floriana. W 1994 roku wykonano nową nastawę na ołtarz główny. Generalną renowację elewacji wieży i ścian kościoła wraz z osuszaniem fundamentów budynku przeprowadzono w latach 1994–96. W latach 1999–2000 przeprowadzono gruntowną renowację 4 rzeźb (Mojżesza, Aarona, Jana Chrzciciela, Jana Ewangelisty) z roku 1725 autorstwa Jana Melchiora Oesterreicha. Rzeźby zostały odnowione z „Funduszu Państwowego – Konserwacji Zabytków”. W latach 1998–2000 przeprowadzono gruntowny remont plebanii z 1861 roku (dach oraz elewacja zewnętrzna). W 2001 roku odnowiono i wyremontowano elewację zewnętrzną zakrystii. W latach 1989–92 przeprowadzono renowację zabytkowej kaplicy Matki Boskiej Rudzkiej, zwanej „Pokorną” (kaplica barokowa, dobudowana w latach 1723–26). Prace prowadziła grupa konserwatorów z Torunia pod kierownictwem mgr Grażyny Szczerbińskiej. Cudowny Obraz Matki Boskiej odnawiany był w Krakowie w pracowni prof. Małgorzaty Szuszter-Gawłowskiej. Obraz został podarowany Ojcom Cystersom w 1228 roku przez księcia Władysława Opolczyka i księcia Kazimierza – założycieli Rud. Łaskami słynący obraz Matki Boskiej Rudzkiej był bardzo czczony aż do kasaty zakonu Cystersów w 1810 roku. Po tym wydarzeniu kult stopniowo wygasał. Jego ożywienie i rozwój ruchu pielgrzymkowego nastąpiły w związku z obchodami „Roku Świętego” (1974/75) oraz renowacją obrazu i kaplicy w latach 1989–92. Biskup gliwicki Jan Wieczorek, dekretem z dnia 28 maja 1995 roku, podniósł kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Rudach do rangi Diecezjalnego Sanktuarium Matki Boskiej Pokornej. 17 czerwca 1999 roku, w czasie swej obecności w Gliwicach, Ojciec święty Jan Paweł II poświęcił korony dla obrazu Matki Boskiej Rudzkiej oraz pobłogosławił obraz. Korony wykonał złotnik, artysta plastyk Andrzej Bandkowski z Wrocławia. Złoto na wykonanie koron zostało ofiarowane głównie przez parafian. Uroczystość koronacji obrazu koronami papieskimi odbyła się 4 czerwca 2000 roku. Aktu tego dokonał, w asyście kard. Franciszka Macharskiego z Krakowa, biskupów, kapłanów, przedstawicieli władz wojewódzkich, uczelni oraz wiernych nuncjusz apostolski w Polsce – arcybiskup Józef Kowalczyk. 14 czerwca 2009 roku, w jubileusz 750-lecia pocysterskiego opactwa, kościół został wyniesiony do rangi bazyliki mniejszej.